Różnica między wskaźnikiem referencyjnym WIBOR a WIRON

Zmiany w zakresie wskaźników referencyjnych są konieczne 

 

Coraz częściej w przestrzeni publicznej pojawia się dyskusja, czy wskaźnik WIBOR jest poprawnie ustalany, a jeśli tak, dlaczego zdecydowano się zmienić wskaźnik WIBOR na wskaźnik WIRON? W innych krajach nadal używa się wskaźników typu -IBOR, takich jak na przykład EURIBOR, STIBOR czy ROBOR. Jednak mimo istnienia tych wskaźników wiele państw, nie tylko europejskich, zdecydowało się na zastąpienie wskaźników typu -IBOR wskaźnikami typu RFR.

 

Wskaźniki RFR są obliczane na podstawie rzeczywistych transakcji rynku międzybankowego. Różnią się one od wskaźników -IBOR między innymi tym, że są wskaźnikami typu overnight (O/N), obliczanymi codziennie, i są wyznaczane w odniesieniu do rzeczywistych stawek obserwowanych na rynku.

 

Dlaczego powstał WIRON?

 

Premier Mateusz Morawiecki już w kwietniu 2022 roku zaznaczył, że konieczna jest wymiana WIBOR na bardziej sprawiedliwy wskaźnik, zmotywowany szybko rosnącymi stopami procentowymi. Czyli mobilizatorem zamiany stały się szybko rosnące stopy procentowe. Inne kraje również podejmują decyzje o zmianie wskaźników, bazując na faktycznych transakcjach jako podstawie ich ustalania. Jest to reakcja na zauważenie, że unijna dyrektywa w sprawie wskaźników referencyjnych wymaga, aby były one reprezentatywne. Wskaźniki oparte na faktycznych transakcjach takie są. W celu złagodzenia obciążeń związanych z wysokimi ratami kredytów hipotecznych rozważano kilka pomysłów. Jednym z nich było wprowadzenie dwóch proponowanych indeksów: WIRF i WIRD (obecnie WIRON). Różniły się one tym, że ten drugi obejmował transakcje przedsiębiorstw, podczas gdy ten pierwszy dotyczył tylko instytucji finansowych. Jednak WIRF nie zdobył akceptacji mimo spójnej i prostej segmentacji, bo miał za małe wolumeny, więc banki w uzgodnieniu z KNF zgodziły się dodać firmy niefinansowe, ale tylko te duże. A demarkacja dużych firm od małych jest trudnym zadaniem. Każdy sobie interpretuje jak chce mimo Finrepów i klasyfikatorów NBP.

 

Jakie są ułomności WIBON?

 

WIBOR nie jest wskaźnikiem, za którym stoją faktyczne transakcje. Niska tras akcyjność wpływa na niski poziom reprezentatywności. Głównie do określenia poziomu WIBOR stosuje się tzw, kwotowania wiążące. Sam proces ustalania go nie jest jasny.

 

Jakie są ułomności WIRON?

Na polskim rynku międzybankowym transakcji jednodniowych jest zbyt mało, aby stworzyć jakościowy wskaźnik. Dlatego do transakcji overnight (O/N) z rynku międzybankowego WIRON uwzględnia transakcje, w których stronami są duże przedsiębiorstwa. Niemniej jednak mieliśmy już kilkakrotnie korektę wskaźnika WIRON, właśnie z powodu problemów z zakwalifikowaniem transakcji jako tych, które powinny stanowić bazę do wyliczania wskaźnika. WIRON stracił wiele na reputacji, dlatego banki niechętnie po niego sięgają. W przypadku ponownego wystąpienia błędów i masowego używania przez banki wskaźnika, mogłoby dojść do prób podważenia tego wskaźnika.

 

Stopy typu RFR nie mają do tej pory zastosowania w Unii Europejskiej jako podstawa do określenia zmiennego procentowania kredytów hipotecznych. Wskaźniki typu RFR stosuje się głównie w obrocie profesjonalnym.

 

Różnica między poziomem WIBOR a WIRON

 

WIBOR jest wskaźnikiem, który uwzględnia przewidywany poziom stóp procentowych. Mechanizm ten nie działa zbyt skutecznie z punktu widzenia odzwierciedlenia poziomu transakcji na rynku międzybankowym. Jednak reakcja na przewidywany poziom stóp skutecznie działa jako narzędzie walki z inflacją.

 

WIRON jest uśrednieniem historycznych transakcji jednodniowych. W przypadku spadku stóp procentowych wskaźnik reaguje z opóźnieniem, podobnie jak w przypadku wzrostu poziomu stóp procentowych.

 

Warto wspomnieć, że zamiana WIBOR na WIRON niewiele zmieni w poziomie płaconych rat przez konsumenta. Mimo że premier Morawiecki szukał sposobu na obniżenie rat kredytów hipotecznych, to jednak zapomniał o tym, jak stosuje się zapisy rozporządzenia BMR. Przewiduje ono spread korygujący, który ma zniwelować różnicę średniego poziomu wskaźników przy zaprzestaniu publikacji starego wskaźnika referencyjnego. Otóż WIRON jest wyraźnie niższy od WIBOR, jednak po zaprzestaniu publikacji WIBOR kredytobiorca będzie obciążony dodatkowym spreadem. Jego wartość różnicowa jest obliczana na podstawie ostatnich 12 miesięcy. Trudno przewidzieć efekty, ponieważ to zależy od tego, czy okres badany będzie uwzględniany podczas spadkowego czy wzrostowego okresu stóp procentowych.

 

Proces tranzycji zamiany WIBOR na WIRON

 

Warto zauważyć, że banki w umowach kredytowych, w których oprocentowanie uzależnione jest od wskaźnika referencyjnego WIBOR i podpisanych od 1 stycznia 2018 roku, powinny uwzględniać plany awaryjne, które miałyby zastosowanie w przypadku zaprzestania publikacji wskaźnika WIBOR. Niestety, banki nie robiły tego od samego początku. Nawet w 2021 roku toczyła się dyskusja, czy do umowy kredytu hipotecznego można wpisać stopę referencyjną NBP, która przecież nie jest wskaźnikiem referencyjnym w rozumieniu rozporządzenia BMR, bo nie jest ustalana w oparciu o proces gospodarczy. To pokazuje niekompetencję ludzi zasiadających w ZBP czy KNF. Te instytucje także nie skoordynowały działań mających na celu poprawne zaimplementowanie regulacji unijnych, których celem była ochrona konsumenta na europejskim rynku usług finansowych.

 

Przez wiele lat tworzono błędne wzorce umowne, a brak owych klauzul awaryjnych może powodować brak możliwości zamiany wskaźnika na inny niż WIBOR. Aktualnie banki starają się uzupełnić te braki; jednak abuzywność postanowień umownych jest zawsze rozpatrywana na czas podpisania umowy. Zaniedbania ze strony sektora bankowego mogą stać się zapalnikiem kolejnej fali pozwów.

 

Jeśli banki nie zawarły klauzul awaryjnych w umowie, a powinny to zrobić, to nie mają podstawy w umowie do zamiany wskaźnika na WIRON w przypadku zaprzestania publikacji wskaźnika WIBOR. Dlatego w przypadku proponowania przez bank podpisania aneksu dotyczącego klauzuli awaryjnej, należy tę kwestię skonsultować z prawnikiem.